Łukawica (337 m n.p.m.) – to wieś w odl. 4 km na północ od Leska położona nad potokiem Dyrbek (dawniej Łukawica) w pobliżu jego ujścia do Sanu i częściowo także nad Sanem w rozległej malowniczej dolinie u podnóża lesistych wzgórz: Szałaszyska od wschodu i Horodysko od południa. Przebiegająca tędy linia kolejowa z Zagórza do Krościenka i Chyrowa znana była w czasach zaborów jako linia cesarska Budapeszt – Przemyśl lub Lwów. Do lat 80-tych kursowały pociągi z Zagórza do Przemyśla (89 km) i prawdopodobnie trasa ta zostanie ponownie uruchomiona jako tzw. turystyczna trasa wojaka Szwejka.
Ważniejsze epizody z przeszłości: Na wzgórzu Horodysko lub Horodyszcze między Sanem a potokiem Dyrbek według tradycji ( i A. Fastnachta, Osadnictwo s. 61) znajduje się dawne grodzisko. Jego istnienie nie zostało do tej pory potwierdzone badaniami. 1436 r. - wieś występuje pod nazwą Lukawicze jako własność szlachecka w sobieńskich dobrach Kmitów. Jan Goligyan jako zastępca żony swej Małgorzaty występuje w sądzie przeciwko Mikołajowi Kmicie, kasztelanowi przemyskiemu, który zajął gwałtem dobra ojczyste Małgorzaty przypadłe jej prawem bliższości po zmarłym bracie rodzonym Janie Kmicie i dzieciach jego z Bachórca. Były to wówczas nast. Dobra: zamek Sobień z wsiami do niego należącymi: Załuż, Manasterzec, Łukawica, Lesko i inne. 1441 r. – Lukawycza, na podstawie podziału między Małgorzatą żoną Mościca z Wielkiego Koźmina a jej stryjem Mikołajem Kmitą z Wiśnicza, kasztelanem przemyskim, Małgorzata odstąpiła Mikołajowi i jego synom zamek Sobień z wsiami do zamku należącymi: Załuż, Manasterzec, Łukawica, Jankowce i inne. 1443 r. – Jan Kmita ręczy wsią Marciszowi z Iwonicza, iż jego stryjenka Jagienka dotrzyma zawartej umowy. 1457 r. – Lukawicza. Stanisław, Mikołaj i Jan, bracia z Wiśnicza a synowie Mikołaja z Sobnia pozywają przed sąd Jana Kmitę z Wiśnicza, kasztelana lwowskiego o gwałtowne zajęcie dóbr przypadłych im sorte vulgariter loszem: zamku Sobień i wsi do niego należących: Załuż, Manasterzec, Łukawica, Jankowce, Postołów i inne. 1477 r. – Jan, Piotr, Stanisław i Andrzej Kmitowie wydają przywilej dla miasta Leska, w którym nadają m.in. mieszczanom łany roli miedzy lasem Kostryń a Rozdziałem przed Wolą Postołową, rzeką San aż do potoku Lukawica (tj. do dzisiejszego Podstawia). 1489 r. – Stanisław Kmita, kasztelan sanocki zapisuje żonie swej Katarzynie, córce Jana Amora z Tarnowa 6000 zł węgierskich na połowie swych dóbr: zamku Sobień i wsi do niego należących: Manastyrz, Łukawica, Łukawska Wola i inne. 1497 r. – Stanisław Kmita, kasztelan przemyski gwarantuje Stanisławowi Derszniakowi z Rokitnicy terminowy zwrot pożyczonych 100 grzywien intromisją w dobra Łukawica i Postołowska Wola. 1504 r. – tenże Stanisław Kmita, wojewoda bełzski gwarantuje Janowi Tyrawskiemu terminowy zwrot 100 zł intromisją w wieś Łukawica. 1513 r. – Piotr Kmita starosta przemyski i Stanisław Kmita, dziedzice z Sobnia dokonują podziału dóbr po śmierci ojca Stanisława Kmity wojewody ruskiego. Mocą tego podziału zamek Sobień z wsiami Manasterzec, Łukawica i inne przypadają na własność Stanisławowi Kmicie. 1515 r. – Łukawica należy do dóbr leskich Kmity Sobieńskiego. 1526 r. – we wsi były uprawiane 2 łany ziemi, pracował młyn, folusz i piła w tartaku. 1530 r. – we wsi odnotowano 2 łany, młyn, folusz. 1536 r. – 2 łany ziemi i 2 młyny. 1570 r. – pracownik Iwan Szimkowycz, a w 1571 r. Jaczko z Łukawicy przyjmują prawo miejskie Leska. 1672 r. – podczas ostatniego już najazdu tatarskiego na Bieszczady we wsi należącej do Stadnickich ocalały 4 domy. 1880 r. – wieś liczyła według spisu ludności 787 mieszkańców (natomiast w świetle danych szematyzmu gr.-kat. 442 (tj. 231 gr.-kat., 137 rz.-kat. i 74 izraelitów), należała do grecko-katolickiej parafii w Manastercu i rzymsko-katolickiej parafii w Lesku. Do posiadłości szlacheckiej należały 44 morgi lasu, natomiast do gromady 176 morgów roli, 15 – łąk i ogrodów, 41 – pastwisk, 20 – lasu. Warto zobaczyć: 1. Wzgórze Horodysko z malowniczą panoramą na Park Krajobrazowy Gór Słonnych. 2. Zabytkowe kapliczki z końca XIX w. przy wjeździe do wsi i stacji PKP oraz za pocztą (obie po prawej stronie jadąc od Leska). Za Łukawicą (jadąc w stronę Leska) w przysiółku Podstaw odchodzi w lewo do Bezmiechowej droga lokalna, którą prowadzi polski odcinek międzynarodowego szlaku rowerowego „Zielony rower”. Ok. 500 m dalej panorama na Park Krajobrazowy Gór Słonnych, Jankowce, a za laskiem brzozowym wyłoni się Lesko z dominującą nad miastem wieżą kościoła.
Pokaż obiekty z miejscowości Łukawica
