Duża rozciągnięta wieś (ok. 450 – 470 m n.p.m.) o charakterze ulicówki (ponad. 900 mieszkańców) przy dużej obwodnicy bieszczadzkiej i linii kolejowej Zagórz – Krościenko – Chyrów położona między pasmem Żukowa a Wielkim Królem (732 m) i Małym Królem (642 m) znajdującymi się już w Parku Krajobrazowym Gór Słonnych. W miejscowości : stacja kolejowa, szkoła, stacje paliw, warsztaty samochodowe, prywatne firmy w zabudowaniach byłego kombinatu drzewnego, zabytkowy kościół drewniany, gospodarstwa agroturystyczne i pokoje gościnne. Prze miejscowość tę przebiega główny wododział europejski oddzielający zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego.

Ważniejsze epizody z przeszłości:

1489 r. – pierwsza wzmianka o wsi założonej na prawie wołoskim w dobrach Kmitów. Występowała wówczas pod nazwą Ustyanowa Vola, 1540 r. Ustianowa, 1678 r. – Ustyanowa, 1745 r. – Ustianowa. Słowo pochodzi od węgierskiego imienia Ustyan (Justynian), który prawdopodobnie był zasadźcą wsi i ściągnął tutaj osadników z Węgier. XV wiek – wiodła tędy królewska droga państwowa („via publica”) łącząca Kraków z Sanokiem, Samborem i Lwowem. 1520 r. – właściciel wsi Piotr Kmita otrzymał od Zygmunta Starego przywilej na pobieranie w Ustjanowej myta z przeznaczeniem na utrzymanie drogi w dobrym stanie i budowę mostów. 1526 r. – istniała tutaj cerkiew parafialna. 1580 r. – wieś przeszła w ręce Herburtów. 1672 r. – podczas ostatniego już najazdu czambułów tatarskich Nuradyn-Soltana na Bieszczady we wsi ocalało tylko 5 domów, ordyńcy ograbili i spalili wieś, a mieszkańców uprowadzili na wschód do niewoli. Była to nadal własność Herburtów. 1890 r. – szematyzm podaje liczbę 520 wiernych (z Ustjanową Dolną) obrządku grecko-katolickiego. 1918 r. – 1300 wiernych (z Ustjanową Dolną) obrządku grecko-katolickiego. - 6 XII 1918 r. Ukraińcy postanowili zaatakować Ustrzyki Dolne, aby odciąć od Polski załogę Lwowa. Na odsiecz miastu pośpieszył szybko przybyły z Krakowa szwadron kawalerii (60 szabel), który od strony Ustjanowej uderzył na Równię i u zbiegu drogi w Hoszowczyku rozbił kolumnę ukraińską biorąc 38 jeńców. - 12 XII 1918 r. przez wieś przeszły polskie oddziały pod dowództwem płk. Minkiewicza (2000 piechoty, 10 dział i pociąg pancerny „Kozak” rozwijając natarcie na Ustrzyki Dolne i śpiesząc na odsiecz Lwowa. 1919 r. – 14 i 22 I Ukraińcy dwukrotnie usiłowali zająć Ustrzyki Dolne atakując je m.in. też od strony Ustjanowej, lecz odstraszył ich ogniem dział polski pociąg pancerny. 1921 r. – wieś liczyła 280 domów i 1671 mieszkańców (1366 greko-katolików, 208 łacinników i 96 wyznawców religii mojżeszowej). W obu częściach wsi stały drewniane cerkwie, obie z 1792 r. i pod tym samym wezwaniem św. Paraskewii. 1931 r. – jesienią zwiad lotniczy Dęblińskiej Sekcji Lubelskiego Klubu Lotniczego wypróbował na zboczach Żukowa szybowiec NN-bis zbudowany przez podchorążych tej szkoły. Loty wypadły rewelacyjnie. Odkryto wspaniałe warunki termiczne i doskonałe noszenia pozwalające na szybkie szkolenie pilotów. 1933 r. - na Holicy (762 m) i grzbiecie pasma Żukowa powstało ogromne, znane w Europie górskie lotnisko szybowcowe. Do jego uruchomienia przyczynił się ppłk pilot Bolesław Stachoń zakładając dla szkoły w Dęblinie wojskowy Obóz Szkoleniowy. Szybowisko szybko rozrosło się i po roku posiadało już duże hangary, infrastrukturę lotniczą z lotniskiem dla samolotów w dolinie i wyciągarki dla szybowców na stokach Żukowa. 1935 r. – w szkole szybowcowej odbywały się coroczne zawody szybowcowe, a w 1935 r. zorganizowano tutaj III Krajowe Zawody Szybowcowe, w czasie których dokonano licznych wyczynów i ustanowiono nowe rekordy. Polski. 1936 r. – wybudowano hangar na szczycie Żukowa, a cały ośrodek lotniczy obejmował już Ustjanowę Centralną, Żuków, Równię i Gromadzyń. Znajdowały się tutaj znakomite szybowce typu „Salamandra”, „Delfin” i „Rekin”. Przeszkolono też grupę narciarzy do lotów m.in. Stanisława Marusarza i Bronisława Czecha. Ćwiczyli tutaj również tak sławni piloci jak: Adam Dziurzyński, Tadeusz Góra, Adam Ziętek, Wanda Modlibowska, Irena Kępkówna itp. W tym roku Kazimierz Antoniak na szybowcu SG#/36 osiągnął wysokość 3435 m. Rekord ten poprawiony został dopiero po II wojnie światowej. Kolejnym wyczynem był przelot Bolesława Baranowskiego o dł.332 km w linii prostej z lądowaniem w Rumunii. 1938 r. – odbyły się tutaj Szybowcowe Mistrzostwa Polski, na których goszczono ministra lotnictwa. - szematyzm podaje 1778 wiernych (z Ustjanową Dolną) obrządku grecko-katolickiego. 1939 r. – wojskowa szkoła pilotażu szybowcowego w Ustjanowej dysponowała 774 maszynami, 54 stanowiskami startowymi i szkoliła od 300 do 1000 pilotów miesięcznie. W owym czasie warsztaty lotnicze zatrudniały ok. 120 osób. W dniu 11 września 1939 r. Niemcy zajęli ją wraz ze sprzętem lotniczym. 1944 r. – w kwietniu podczas napadu rabunkowego UPA na wieś zginął 1 Polak. 1945 r. – większa część Ustjanowej została przecięta granicą państwową i znalazła się po stronie ZSRR. - do końca 1945 r. na mocy umowy o repatriacji ludności ukraińskiej wysiedlono do USRR z Ustianowej Dolnej 214 osób. We wsi nie wykazano po tym fakcie rodzin mieszanych. 1951 r. – Ustjanowa Górna ponownie wróciła do Polski po regulacji granic z USRR. Niestety jej mieszkańców wysiedlono na wschód. 1969 r. – na miejscu przedwojennej szkoły szybowcowej odsłonięto pomnik projektu Marii i Łukasza Juraszyńskich dla uczczenia pamięci lotników wychowanków ustjanowskiej szkoły poległych na Frontach II wojny światowej. 1973 r. – w marcu Rada Ministrów w przyjętym programie rozwoju gospodarczego Bieszczadów na pierwszym miejscu wyeksponowała budowę dużego Kombinatu Drzewnego w Ustjanowej. W tym samym roku ruszyły pierwsze prace budowlane. 1977 r. – 1 lipca nastąpiło uruchomienie pierwszego wydziału przetarcia drewna w kombinacie. 1978 r. - uruchomiana została wytwórnia płyt wiórowych w kombinacie, a w rok później wytwórnia segmentów podłogowych (parkietu), wytwórnia skrzynek podcienianych, zaś miasto Ustrzyki Dolne uzyskało nowe osiedle mieszkaniowe i nowoczesną oczyszczalnię ścieków. W wodę wraz z kombinatem zaopatrywane było rurociągiem ze stacji uzdatniania wody w Solinie. 1993 r. – kombinat drzewny zbankrutował, rozpoczęła się jego grabież oraz dewastacja.

Warto zobaczyć:

  1. Zabytkową stację kolejową z 1876 r.
  2. Drewnianą cerkiew parafialną p.w. św. Paraskewii z 1792 r., remontowana w 1880 r. użytkowana była do 1951 r. Czczono w niej otoczoną kultem ikonę Matki Bożej z Dzieciątkiem, która według tradycji cudownie ocalała z pożaru podpalonej przez Tatarów cerkwi w Smolniku nad Sanem. Po zmianie granic z USRR i wysiedleniu ludności na wschód stała opuszczona. W 1956 r. ktoś wywiózł jej całe wyposażenie, które znajduje się dziś w MBL w Sanoku. Gdy została przejęta w 1971 r. przez rzymsko-katolicki kościół parafialny nie miała stropów, podłóg i okien. Przeprowadzono więc jej generalny remont trwający do 1974 r. podczas którego wymieniono podwaliny, część belek ścian, więźby dachowej, poszycia dachu i ścian. We wnętrzu stanął odrestaurowany ołtarz z kościoła w Hoczwi (prawdopodobnie pochodzi on z cerkwi w Stężnicy). Znajduje się w niej również kropielnica kamienna z datą 1862. Na belce tęczowej napis ANNO DOMINI 1792.
  3. Murowaną neogotycką kaplicę grobową Szemelowskich, krytą dachówką wyprodukowaną w Kołomyi.
  4. Pomnik lotników – wychowanków szkoły szybowcowej poległych w latach 1939 – 1945 na frontach II wojny światowej.

Opracował Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych Karpaty


Pokaż obiekty z miejscowości Ustjanowa Górna

Wykaz miejscowości:

Bachlawa Baligród Bandrów Berezka Bereżnica Wyżna Bezmiechowa Bóbrka k. Soliny Brzegi dolne Buk Bukowiec Bykowce Bystre koło Baligrodu Bystre koło Michniowca Chmiel Chrewt Cisna Czarna Czaszyn Dwernik Glinne Górzanka Grąziowa Hoczew Hoszów Hołuczków Jankowce Jasień Jureczkowa Komańcza Kostryń Krościenko Kulaszne Lesko Leszczowate Liskowate Lutowiska Markowce Michniowiec Mokre Morochów Morochów Myczków Myczkowce Orelec Pakoszówka Paszowa Pisarowce Polana Polańczyk Poraż Puławy Płowce Raczkowa Radoszyce Rajskie Równia Rozpucie Roztoka Rudenka Rzepedź Sanoczek Sanok Serednica Siemuszowa Smolnik Sobień Sokole Solina Średnia Wieś Srogów Dolny Srogów Górny Stefkowa Strachocina Szczawne Terka Trepcza Trzcianiec Turzańsk Tyrawa Solna Tyrawa Wołoska Uherce Mineralne Ulucz Ustjanowa Górna Ustrzyki Dolne Ustrzyki Górne Wańkowa Wetlina Wisłoczek Wisłok Wielki Wojtkowa Wojtkówka Wola Michowa Wola Piotrowa Wołkowyja Wujskie Zabłotce Zagórz Załuż Zwierzyń Żłobek Łęg Łobozew Łodyna Łodzina Łopienka Łukawica