Wołkowyja – (ok. 414 m n.p.m.) jest dziś dużą wsią rolniczo-letniskową położoną w malowniczej dolinie u podnóża widokowego szczytu Plisz (583 m) przy ujściu potoku Wołkowyjka do Solinki (obecnie do Jeziora Solińskiego).
Lokacja wsi nastąpiła przed 1463 r. na prawie wołoskim w dobrach Balów z Hoczwi, a pierwszym osadnikiem był kniaź Petrus. Ok. 1728 r. Justyna ze Żmigrodu Stadnicka (wdowa po Stefanie Balu), żona Hieronima Orzechowskiego ufundowała we wsi pierwszy kościół rzymsko-katolicki jako kaplicę filialną dla parafii w Hoczwi. Uposażenie kościoła powiększyli w 1772 r. bracia Antoni, Piotr i Ignacy Krasiccy z Leska i dzięki ich staraniom erygowano tutaj parafię. W roku 1842 wzniesiono nowy kościół, a w 1880 r. do parafii rzymskokatolickiej należało 28 wsi. Świątynia ta przetrwała do 1967 r. tj. do chwili rozebrania przez „władzę ludową” z użyciem siły przed spiętrzeniem wód zalewu solińskiego. Rozebrano wówczas także grecko-katolicką cerkiew parafialną z 1833 r. ufundowaną przez władykę przemyskiego Grzegorza Jachimowicza, chociaż zalew do niej nie sięgał. Pozostała po niej podmurówka oraz parawanowa dzwonnica przy rozwidleniu drogi z Polańczyka do Bukowca i Górzanki.
Niespokojne lata po pierwszej i drugiej wojnie światowej zmuszały Polaków do organizowania sił samoobrony. W 1919 r. powstał tutaj polski oddział samoobrony pod dowództwem Karola Czternastka, w 1943 r. oddział samoobrony pod dowództwem por. Józefa Pawłusiewicza (wszedł on jako 4 kompania w skład oddziału partyzanckiego kpt. „Muchy”-Kunickiego rozformowanego po wyzwoleniu. Od maja 1946 r. stacjonował we wsi 200-osobowy oddział Wojsk Ochrony Pogranicza i osłaniał ludność okolicznych wsi przed atakami sotni UPA.
Po spiętrzeniu wód Jeziora Solińskiego w 1968 r. wieś zmieniła częściowe swe położenie. Dziś jej zabudowa rozciąga się głównie w dolinie potoku Wołkowyjka wzdłuż bocznej drogi do Górzanki. Powstają też nowe zabudowania na stokach Plisza i Czakowa, a nad samym jeziorem znalazło miejsce kilka pól namiotowych z wypożyczalniami sprzętu wodnego, przystanek PKS i bar „Kuźnia”. Po drugiej stronie drogi stawy ośrodka zarybieniowego, przy którym działa schronisko wędkarskie (dla członków PZW). Ponadto we wsi są dwa ośrodki wczasowe, sezonowe schronisko młodzieżowe w szkole, gospodarstwa agroturystyczne i pokoje gościnne.
400 m na zachód od obwodnicy stoi na stoku kościół pw. św. Maksymiliana Kolbe wzniesiony w latach 1973-75, o nowoczesnej, ale dobrze wkomponowanej w krajobraz architekturze. Wewnątrz cenny XVI-wieczny obraz Świętej Rodziny.
Opracował Stanisław Orłowski
Pokaż obiekty z miejscowości Wołkowyja
