Wańkowa (ok. 450 m n.p.m.) – to wieś nad potokiem Wańkówka otoczona wyniosłymi i lesistymi wzgórzami Magury (630 m), Słonnych Gór (658 m) i Kamionki (513 m). Posiada leśnictwo, sklepy spożywcze, szkołę z bazą noclegową i stołówką, upadły PGR, połączenia komunikacyjne PKS z Leskiem, Sanokiem i Ustrzykami Dolnymi.
Krótki zarys dziejów:
1489 r. – pierwsza historyczna wzmianka o wsi położonej w sobieńskich dobrach Kmitów. 1513 r. – Wancz – sołtys Wańkowej otrzymał od Piotra Kmity przywilej lokacyjny na założenie sąsiedniej wsi Ropienki. 1587 r. – w Wańkowej erygowano parafię prawosławną. 1663 r. – wg rejestru podatkowego właścicielem wsi był starosta sanocki Jerzy Wandalin Mniszech. 1792 r. – we wsi zbudowano i konsekrowano cerkiew parafialną p.w. św. Męczennicy Paraskewii. 1887 r. – rozpoczęto eksploatację odkrytej ropy naftowej. Właściciele wsi: Wańkowa była wsią prywatną należącą do leskiego klucza dóbr Kmitów. W okresie staropolskim podobnie jak Lesko przechodziła wraz z dobrami leskimi w posiadanie kolejnych rodów magnackich: Stadnickich, Ossolińskich i Mniszchów. W okresie zaborów znalazła się w posiadaniu szlachty zasłużonej dla polskiej tradycji niepodległościowej, m.in. Aleksandra Wiktora i Maksymiliana Zatorskiego. 1914 r. – podczas ofensywy rosyjskiej węgierski pułk honwedów dokonał masakry miejscowej ludności posądzonej o sprzyjanie Rosjanom. 1921 r. – po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wieś liczyła 111 domów i 659 mieszkańców (w tym wg kryterium wyznaniowego 576 greko-katolików, 59 rzymskich katolików i 24 Żydów wyznania mojżeszowego). Mieszkańcy wsi uważali się za Dolinian. 1930 – 38 r. – we wsi prowadzono intensywne poszukiwania ropy naftowej i wydobywano ją ze 150 szybów o głębokości ok. 500 m. 1938 r. – do 1938 roku wydobyto w Wańkowej 460 tys. ton ropy. 1945 r. – 27 II sotnia UPA dokonała we wsi zabójstwa milicjanta Władysława Szymańskiego. 1985 r. – we wschodniej części wsi ustawiono drewnianą cerkiew przeniesioną z Ropienki, która służy mieszkańcom jako kościół rzymskokatolicki. 2002 r. – dziś w budynkach po dawnym PGR mieści się koziarnia Nikosa i Barbary Monolopulos produkująca znakomite sery.
Zabytki:
Nie istnieje już cenna cerkiew drewniana z 1792 r. p.w. św. Męczennicy Paraskewii. Zbudowana była z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej jako świątynia trójdzielna (bez wieży) przykryta trójkalenicowym dachem z sygnaturką i z krzyżem nad nawą. Opuszczona po wysiedleniach ludności w 1947 r. zamieniona została na magazyn. Najpierw rozebrano jej prezbiterium, zakrystię i zdjęto z dachu sygnaturkę, a we wnętrzu dobudowano drugą kondygnację, aby powiększyć pomieszczenia magazynu. Po kilku latach w 1961 r. rozebrano stojąca przed wejściem do cerkwi dzwonnicę szkieletową z przełomu XVIII/XIX w. Gdy nie natrafiono na opór miejscowego proboszcza i ludności w 1963 r. rozebrano także cerkiew do końca, a drewno zostało sprzedane. Przed kilka lat na placu cerkiewnym otoczonym starymi drzewami przy skrzyżowaniu do Paszowej leżał krzyż ze szczytu cerkwi wraz z resztką cebulki. Dziś jej pozostałością jest stary cmentarz z resztkami nagrobków kamiennych z przełomu XIX/XX wieku. Cerkiew drewniana grecko-katolicka (przeniesiona z Ropienki w 1985 r.) zbudowana była prawdopodobnie już w 1726 r. i przebudowana na przełomie XIX/XX wieku. Po Przeniesieniu jej do Wańkowej obiekt zrekonstruowano z przeznaczeniem na kościół rzymskokatolicki. Przed przeniesieniem stała w Ropience opuszczona. Świątynię wzniesiono w konstrukcji zrębowej w formie trójdzielnej o członach zbliżonych do kwadratu. Prezbiterium zamknięte trójbocznie przylegało do szerszej nawy i węższego babińca z wieżą. W jej wnętrzu był sufit i podwieszony chór, a na zewnątrz w połowie wysokości ścian daszek okapowy. Dachy podbite blachą okrywały całość budowli: prezbiterium dach wielopołaciowy, nawę i babiniec dwuspadowy o wspólnej kalenicy. Zwieńczała je baniasta ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę. Wieża cerkiewna konstrukcji słupowej oszalowana deskami o dwóch kondygnacjach przedzielonych daszkiem okapowym przykryta była dachem namiotowym z baniastą latarnią. Kamienna figura w formie kolumny zwieńczonej krzyżem z końca XIX wieku przy drodze do Olszanicy postawiona jest na kurhanie i według tradycji upamiętnia zniesienie pańszczyzny.
Park podworski z pomnikowymi dębami Opracował Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "KARPATY"
Pokaż obiekty z miejscowości Wańkowa
