Tyrawa Wołoska - Wieś położona jest w malowniczej dolinie górskiej (ok. 340 m n.p.m.) u zbiegu górskich potoków Borsukowiec i Rozpucie, które po połączeniu tworzą rzeczkę Tyrawkę wpadającą do Sanu. Tyrawski Potok - według relacji średniowiecznych zapisów źródłowych z 1554 r. rozgraniczających wsie Paszowa, Rakowa i Stańkowa -wypływa spod wierzchowiny góry zwanej Skamiszcze.

Ważniejsze epizody z dziejów:

1402 r. – pierwsza wzmianka źródłowa o miejscowości, zwanej Tyrawa Minor, której nazwa ulegała zmianom np. 1425 – Tyrawa, 1434 – Thyrawa Walaska, 1435 – Superior Thyrawa, 1436 – Tyrawa Walachiensis, 1442 – Thirawa Woloska, 1455 – Tyrawa Walachorum. Położona w dawnej historycznej ziemi sanockiej w odl. 11 km na wschód od Sanoka w źródłach hist. występuje jako wieś wołoska, czego wyraźnie dowodzi zmieniające się z upływem czasu nazewnictwo, a także kolejne dokumenty z lat 1493, 1508, 1515, 1523, 1526, 1530, 1546 itd. Od chwili założenia była prywatną wsią szlachecką i stanowiła własność rycerza Mikołaja Czeszyka (1402 - 1427), w latach 1420 – 1427 sędziego ziemi sanockiej. 1424 r. - kolejnymi właścicielami wsi – po zapisie ojca - byli: synowie Mikołaja Czeszyka - Mikołaj Grabownicki (Tyrawski) 1424 – 1468, Jan Tyrawski 1424 – 1460 i Piotr 1424 – 1488. 1439 r. - Jan, Mikołaj, Piotr, Jerzy i Wiliam Czeszykowie podzieli między siebie dobra ojcowskie i macierzyste po śmierci rodziców. Jan i Mikołaj otrzymali po połowie wieś Tyrawa Wołoska, Mikołaj i Wiliam – Grabownicę, Piotr – Rytarowce i Dąbrówkę k. Bykowiec, Jerzy – Buków, Jan, Piotr i Wiliam – pozostałą część Rytarowiec. 1442 r. – Jan zapisał swej żonie Jachnie 100 grzywien na połowę swojej części wsi, a w 1459 r. Mikołaj z Tyrawy Tyrawski swej żonie Barbarze 200 grzywien na połowie swych dóbr w Tyrawie Wołoskiej. 1462 r. – Mikołaj Tyrawski kupił od Siemiona i Hrycia za 20 grzywien sołectwo w pobliskiej Rakowej (wówczas zwanej Drobkową Wolą). 1471 r. – wg. rejestrów podatkowych w Tyrawie Wołoskiej były młyny, karczma i pop, co potwierdza istnienie cerkwi i ludności obrządku wschodniego. Nie znamy jednak daty budowy pierwszej cerkwi. 1479 r. – Mikołaj z Tyrawy wydał przezornemu Januszowi przywilej na założenie wsi Hołuczków (zw. też Lohoczkowa Vola). W 1483 r. wieś tę najechał zbrojnie Mikołaj z pobliskiej Siemuszowej, zburzył 4 domy, powyganiał kmieci i uczynił wiele szkód. Sprawa trafiła do sądu sanockiego. 1500 r. Jan Tyrawski występuje jako właściciel wsi Kuźminy. 1515 r. – wieś posiadała 16 łanów, młyn walnik, karczmę i popa. Podobnie w 1526 i 1530 r. Wówczas (w 1530 r) bracia Mikołaj, Jan i Marcin z Tyrawy wydali też przywilej na utworzenie sołectwa w Rozpuciu. 1552 r. – rejestry podatkowe wymieniają w Tyrawie Wołoskiej 35 gospodarstw, karczmę, młyn o 1 kole i popa. 1546 r. – Mikołaj Tyrawski w porozumieniu z właścicielami pobliskich wsi ufundował kościół w Tyrawie Wołoskiej. Powodem były częste wylewy Sanu i jego dopływów uniemożliwiające mieszkańcom okolicznych miejscowości regularne uczęszczanie na niedzielne nabożeństwa łacińskie w kościele w Mrzygłodzie. 1547 r. – biskup przemyski Jan podzielił parafię w Mrzygłodzie na dwie części erygując nową niezależną parafię łacińską w Tyrawie Wołoskiej. 1672 r. - po najeździe tatarskim we wsi stanowiącej własność Ossolińskich ocalało 10 domów.

Warto zobaczyć:

  • Murowany późnobarokowy orientowany kościół salowy sześcioprzęsłowy ufundowany został przez Ludwika Urbańskiego podskarbiego wieluńskiego w II ćw. XVIII wieku i konsekrowany w 1745 r. Ma on nie wyodrębnione od nawy trójbocznie zamknięte prezbiterium, do którego od pn. przylega zakrystia dobudowana w 1931 r., a od pd. Kaplica zamieniona na składziki. Wnętrze kościoła jest przestronne, a ściany boczne podzielone są dwiema parami wtopionych półkolumn. Wspierają one szerokie belkowanie z silnie profilowanym gzymsem wygięte nad półkolumnami. Między nimi od zach. znajduję się głębokie wnęki zamknięte Lukiem segmentowym. Kolebkowe sklepienia z lunetami (i krzyżowe w kaplicy) na gurtach wspartych na ogzymsowych cokołach oraz chór muzyczny wsparty na trzech arkadach filarowych wzmacniają wrażenie przestrzeni. Wejścia do zakrystii i kaplicy w prezbiterium ozdobione są portalami. Pod kościołem znajdują się niedostępne krypty. Późnobarokowy ołtarz główny pochodzi z 1750 r. i odnawiany był dwukrotnie w 1859 i 1907 r. Z tego też okresu pochodzi tabernakulum. W ołtarzu na czterech kolumnach i dwóch filarach na wysokich cokołach ustawionych uskokowo wspiera się przełamujące belkowanie z przerwanym przyczółkiem. W niszach cokołów ustawione są małe rzeźby czterech ewangelistów, a między kolumnami rzeźby św. Piotra i św. Pawła. W zwieńczeniu zaś umieszczono 4 aniołów, a na osi herb Mniszech dodany w 1859 r. Na uwagę zasługują także obrazy w ołtarzu: w polu głównym Matki Boskiej Szkaplerznej z 1859 r., na zasuwie Trójcy Świętej współczesny ołtarzowi (1750 r.), w zwieńczeniu św. Mikołaja (XX w). W zabytkowym wnętrzu kościoła na uwagę zasługują: - ołtarze boczne wykonane w 1864 r. przez snycerza z Mrzygłodu Małachowskiego, - ambona z poł. XVIII w. z korpusem ozdobionym kartuzami i główkami aniołków. Jej baldachim zwieńczają woluty z rzeźbą Chrystusa Zmartwychwstałego i glorią, a podniebieniu ukazany jest duch Święty w postaci gołębicy. - organy z 2 poł. XVIII w. odnowione w 1909 r. przez Jana Bienia. - kamienna chrzcielnica z poł. XVIII w. w kształcie kielicha, - kamienna kropielnica z XVIII w., - balustrada przed ołtarzem głównym z połowy XIX w., - dwa konfesjonały z 1 połowy XIX wieku, - fotel późnobarokowy z XVIII wieku. - kielich z XVIII wieku z profilowaną stopą, skręconym nodusem i gładką czarą, - Ornat biały wykonany haftem płaskimz kolumną i z ornamentami w stylu regencji z 1 połowy XVIII wieku. - Obrazy: św. Jan Nepomucen (2 poł. XVIII w), Chrystus, św. Barbara, Matka Boska z Dzieciątkiem - 1 poł. XIX wieku. - Rzeźby: krucyfiks barokowy z XVII w., późnobarokowe postacie dwóch nieokreślonych świętych odnowione w 1904 r. Świątynia była odnawiany dwukrotnie w 1904 i 1931 r. pod kierunkiem przemyskiego architekta Romana Talińskiego.
  • Dzwonnica
  • Kaplica grobowa Krajewskich
  • Cmentarz kościelny
  • Kapliczka

Serpentyny: nowo zbudowana droga prowadzi pod górę serpentynami. Podjeżdżając nimi do głównego pasma Gór Słonnych zwanego Słonnym Wierchem (638 m) pokonamy 9 serpentyn i będziemy mieli możliwość podziwiania rozległych panoram na widoczne w oddali na horyzoncie Bieszczady z położonym u stóp Czulni Leskiem, góry Beskidu Niskiego z Tokarnią w paśmie Bukowicy, w dole malowniczą dolinę Sanu z Zagórzem i okolicami.

Słonne Góry - na Przełęczy 638 m n.p.m. drogę przecina szlak turystyczny pieszy czerwony Sanok – Bircza – Przemyśl (73 km). Stąd też pieszo możemy dojść przez Przysłup (651 m) szlakiem zielonym do ruin zamku Sobień lub dalej granią i spacerowym szlakiem żółtym do szybowiska (654 m) nad Bezmiechową oraz do Leska (ok. 6 h). Przy zjeździe do Wujskiego będzie nam towarzyszyć rozległa panorama na dolinę Sanu, Wschodnią część Beskidu Niskiego i Bieszczady z położonym u stóp Czulni Leskiem.

Opracował Stanisław Orłowski, Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty"


Pokaż obiekty z miejscowości Tyrawa Wołoska

Wykaz miejscowości:

Bachlawa Baligród Bandrów Berezka Bereżnica Wyżna Bezmiechowa Bóbrka k. Soliny Brzegi dolne Buk Bukowiec Bykowce Bystre koło Baligrodu Bystre koło Michniowca Chmiel Chrewt Cisna Czarna Czaszyn Dwernik Glinne Górzanka Grąziowa Hoczew Hoszów Hołuczków Jankowce Jasień Jureczkowa Komańcza Kostryń Krościenko Kulaszne Lesko Leszczowate Liskowate Lutowiska Markowce Michniowiec Mokre Morochów Morochów Myczków Myczkowce Orelec Pakoszówka Paszowa Pisarowce Polana Polańczyk Poraż Puławy Płowce Raczkowa Radoszyce Rajskie Równia Rozpucie Roztoka Rudenka Rzepedź Sanoczek Sanok Serednica Siemuszowa Smolnik Sobień Sokole Solina Średnia Wieś Srogów Dolny Srogów Górny Stefkowa Strachocina Szczawne Terka Trepcza Trzcianiec Turzańsk Tyrawa Solna Tyrawa Wołoska Uherce Mineralne Ulucz Ustjanowa Górna Ustrzyki Dolne Ustrzyki Górne Wańkowa Wetlina Wisłoczek Wisłok Wielki Wojtkowa Wojtkówka Wola Michowa Wola Piotrowa Wołkowyja Wujskie Zabłotce Zagórz Załuż Zwierzyń Żłobek Łęg Łobozew Łodyna Łodzina Łopienka Łukawica