Myczkowce (ok. 360 m n.p.m.) – położone u stóp Grodziska (556 m) i Michałowca (464 m) są jedną z najstarszych wsi w Bieszczadach i miejscowością letniskową położoną na prawym brzegu Sanu w bezpośrednim sąsiedztwie Jeziora Myczkowieckiego. Jego powstanie ożywiło wieś i okolicę. To sztuczne jezioro ma do dziś spore znaczenie dla rozwoju rekreacji i wypoczynku w całej okolicy. Ze względu na bliski dostęp do wody powstały tutaj ośrodki wypoczynkowe, campingi, domki wczasowe, harcerski ośrodek wypoczynkowy, gospodarstwa agroturystyczne, przystanie żeglarskie, kryty i letni basen kąpielowy oraz stadnina koni „Eden” w Ośrodku Rehabilitacyjno-Wypoczynkowym „Caritas”. Sieć szlaków spacerowych: żółty do Orelca, w pasmo Żukowa, Olszanicy, Rudenki i Wygnanki), zielony łącznikowy z Żukowa przez Uherce do „Caritas”, zielone ścieżki przyrodnicze, niebieski szlak spacerowy okalający Jezioro Myczkowieckie oraz szlak zielony pieszy górski Zagórz – Lesko – Wołkowyja - Krysowa i BPN łączą tę miejscowość z całą okolicą i bieszczadzkimi jeziorami. Ta letniskowa dziś wieś posiada hotel Energetyk, Ośrodek Wczasowy „Bieszczady” z basenem krytym, Ośrodek Rehabilitacyjno-Wypoczynkowy „Caritas” ze stadniną koni „Eden”, Harcerską Bazę „Berdo”, rodzinne domki wczasowe, gospodarstwa agroturystyczne, pokoje gościnne, wypożyczalnie sprzętu pływającego, sklepy, restaurację, bary, kawiarnie, sezonowe punkty gastronomiczne, szkołę, przedszkole, parafię rz. kat., dom strażaka, boiska sportowe i dogodne połączenia komunikacyjne z całą okolicą.
Atrakcjami turystycznymi Myczkowiec i najbliższej okolicy są:
- zapora wodna na Sanie tworzy sztuczne Jezioro Myczkowieckie o pow. 2 km2. Jej budowę rozpoczęto jeszcze w okresie międzywojennym, a dokończono w latach 1956 – 1960. Jest pierwszą budowlą hydroenergetyczną wzniesioną w Polsce w okresie powojennym. Charakterystyczną jej cechą jest oddzielnie stojąca elektrownia w zakolu Sanu w Zwierzyniu (po przeciwległej stronie stoku Grodziska), do której woda doprowadzona jest ze zbiornika wykutą w skale sztolnią o średnicy 4,5 m.
- krajobrazowo-leśny rezerwat przyrody „Koziniec” (28,68 ha”) na płd. stoku Kozińca (521 m) nad Jeziorem Myczkowieckim. Ochroną objęto walory przyrodnicze i krajobrazowe tego miejsca ze stromym zalesionym zboczem Kozińca o dużym nachyleniu stoków przechodzących miejscami w urwiska skalne z licznymi wychodniami i odsłonięciami skalnymi piaskowców i łupków warstw krośnieńskich porośniętymi grądem z fragmentami jaworzyny, rzadkimi gatunkami roślin i płatami zbiorowisk kserotermicznych. Ochronie podlegają zespoły roślinne: grąd subkontynentalny, ciepłolubna buczyna, 25 faksonów roślin objętych ochroną gatunkową, liczna grupa gatunków górskich i rzadkich m.in. lepnica gajowa, znana głównie ze stanowisk w Pieninach o populacji liczącej ok. 150 osobników. Obszar rezerwatu zajmuje oddział leśny nr 210 g obrębu Stefkowa tj. cały południowy stok Kozińca od szosy po grzbiet zbocza od Ośrodka Wypoczynkowego „Bieszczady” po linię wysokiego napięcia nad ośrodkiem CPN w Bóbrce i okolicami kamieniołomu z punktem widokowym.
- pomnik przyrody „Skałki Myczkowieckie” nad Sanem, ok. 1000 m poniżej w tych stronach spotykaną ciepłolubną roślinnością naskalną. W szczelinach skalnych gnieżdżą się liczne gatunki ptaków, które zakładają w tym bezpiecznym dla nich miejscu gniazda lęgowe i przez cały niemal rok wspaniale koncertują. Rozciąga się z zapory. Jest to unikalna ściana skalna długości ok. 600 m, wys. 69 m porośnięta rzadko nich wspaniała panorama na Myczkowce, a od punktu widokowego odchodzi do Orelca żółty szlak spacerowy.
- „cudowne źródełko” w przełomie Sanu w Zwierzyniu (w pobliżu elektrowni) z mineralną wodą leczniczą
- stadnina koni „Eden” w Ośrodku „Caritas” z krytą ujeżdżalnią i 10 konikami (w tym hucuły),
- duże rzadkie ptaki wodne – prawdziwe osobliwości ornitologiczne – w przełomie Sanu w Zwierzyniu, gdzie najczęściej można podziwiać żerujące czarne bociany i czaple siwe.
- jedyny na Podkarpaciu faunistyczny rezerwat przyrody „Bobry w Uhercach” w odl. 2 km.
- 2 nowe leśne rezerwaty przyrody: „Przełom Sanu w Zwierzyniu” na stoku Grodziska (556 m) i „Nad Jeziorem Myczkowieckim” na stoku Berda (577 m).
Zabytki przeszłości:
- W krajobrazie wsi Myczkowce dominuje zabytkowa murowana grecko-kat. cerkiew fil. p.w. św. Jerzego z lat 1910-12 r., od 1979 r. rzymsko-katolicki kościół par. p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej.
- Pamiątkę historyczną Myczkowiec jest zabytkowy kamienny spichlerz z 1 poł. XVII w., jedyny ocalały element spalonego w 1947 r. zespołu dworskiego (dziś w ruinie).
- Po dworze i parku podworskim w Myczkowcach ( dziś teren Hotelu „Energetyk” ) pozostały tylko fragmenty alei przy drodze głównej z okazałymi drzewami pomnikami: 3 modrzewiami (270 cm), 5 sosnami wejmutkami (280 cm), 3 dębami szypułkowymi (360 i 2 x 300 cm) i 2 lipami szerokolistnymi ( 2 x 300 cm).
- Murowane kapliczki przydrożne z końca XIX w.
- Dawny gród obronny na wzgórzu Grodzisko (556 m). We wczesnym średniowieczu ten gród obronny pełnił rolę warowni i strzegł bezpieczeństwa kupców na „szlaku solnym” prowadzącym z Gór Słonnych doliną Sanu na Ruś. Istnienie grodu potwierdziły prowadzone przez Prof. Michała Parczewskiego badania archeologiczne. W latach 70-tych objęto nimi dolinę górnego Sanu, a w 1988 r. przełom tej rzeki w rejonie Myczkowiec, Zwierzynia i Średniej Wsi. Ich wyniki zostały opublikowane w specjalistycznych wydawnictwach naukowych. Gród ten żył w świadomości wielu pokoleń, a tajemnicze legendy o nim przekazywane z pokolenia na pokolenie spisane zostały przez Oskara Kolberga. Na stoku Grodziska schodzącym do Sanu zaprojektowano kolejny rezerwat przyrody „Przełom Sanu w Zwierzyniu”.
Ważniejsze epizody z dziejów: Pierwszą historyczną wzmiankę o Myczkowcach zwanych Miczkowcami posiadamy z 1376 r. Wówczas to starosta sanocki rozgraniczył dwie sąsiadujące z sobą wsie: Myczkowce i Terpiczów (dziś Średnią Wieś). Myczkowce były wówczas prywatną wsią szlachecką i stanowiły własność Oleśki (Olescho). Dokument ten i dokonany podział zatwierdził król Władysław Jagiełło w 1425 r. przywilejem królewskim. W 1436 r. – Jan Goligyan jako zastępca swej żony Małgorzaty wystąpił do sądu grodzkiego w Sanoku przeciw Mikołajowi Kmicie kasztelanowi przemyskiemu, który zajął gwałtem dobra ojczyste Małgorzaty, przypadłe jej prawem bliższości po bracie rodzonym zm. Janie Kmicie i jego dzieciach z Bachórza, tj. zamek Sobień z wsiami i wolami doń należącymi Olszanica, Myczkowce, Rajskie i inne. W 1441 r. doszło do ugody między Małgorzatą a jej stryjem Mikołajem Kmitą z Wiśnicza, kasztelanem przemyskim. Małgorzata była już żoną Mościca z Wielkiego Koźmina. W ugodzie tej odstąpiła Mikołajowi i jego synom zamek Sobień z wsiami do niego należącymi jak Huzele, Myczkowce, Uherce i inne. Nowy prawowity właściciel zastawiał dwukrotnie wieś Myczkowce jako poręczenie za zaciągnięte pożyczki m.in. w roku 1445, 1446, a jego synowie w 1449 i w 1453 r. W 1456 r. Myczkowce wraz z innymi wsiami klucza dóbr sobieńskich znowu zostały gwałtem najechane i siłą zajęte przez Jana Kmitę z Wiśnicza, kasztelana lwowskiego. Informacji o tym fakcie dostarczają dokumenty sądowe. Nowi właściciele zajętych dóbr (w tym Myczkowiec) Stanisław, Mikołaj i Jan, bracia niedzielni z Wiśnicza i synowie Mikołaja z Sobnia dochodzą w sądzie swych praw do dóbr sobieńskiech przypadłych im „sorte vulgariter loszem”: tj. zamku Sobień i wsi Lesko, Myczkowce, Uherce, Olszanica i innych. W 1477 r. źródła (Archiwum m. Leska) podaje wiadomość o „via antiqua Mieczkowska” w Lesku. W 1479 r. – Jan i Stanisław Kmitowie – dziedzice na Sobieniu – zastawiali wsie Myczkowce i Bóbrkę Piotrowi z Rytarowiec, podkomorzemu sanockiemu za zaciągniętą pożyczkę 200 grzywien. Z zapisu tego dowiadujemy się, iż w Myczkowcach był wówczas dwór z folwarkiem, rolami, łąkami i młynem, a pod zastaw poszedł młyn i wszystkie łąki do dworu należące. W 1483 r. Jan Kmita – dziedzic z Sobienia – zastawił bratu swemu ks. Stanisławowi, kanonikowi sandomierskiemu 4 wsie: Myczkowce, Uherce, Bóbrkę i Solinę za pożyczone 1000 grzywien. W 1488 r. – nowym właścicielem Myczkowiec i wsi klucza sobieńskiego jest Stanisław Kmita, dziedzic z Sobienia. W tym też roku Maciej Bal podkomorzy sanocki i ks. Piotr Bal (bracia rodzeni) pozwali do sądu tegoż Stanisława Kmitę z pobliskiego zamku Sobień za to, „że nie chciał sypać granic między wsiami tam, gdzie ich było brak i odnawiać dawnych granic miedzy ich wsiami tj. oba Terpiczowy, Berezka, Wołkowyja i Terka z jednej, a swoimi wsiami Myczkowce, Orelec, Bóbrka, Solina, Rajskie, Tworylne z drugiej strony. W 1489 r. Stanisław Kmita, kasztelan sanocki zapisał swej żonie Katarzynie, córce Jana Amora z Tarnowa 6000 złotych wegierskiech na połowie swych dóbr: tj. zamku Sobień, miasta Leska, wsi Myczkowce, Rajskie i inne. W 1491 r. Myczkowce zmieniły na kilkanaście lat właścicieli. Stanisław Kmita, kasztelan przemyski odstąpił księżnie Jarochnie z Przedzielnicy (wdowie po księciu Iwanie) drogą sprzedaży i zamiany 3 wsie: Myczkowce, Olszanicę i Stefkową Wolę położone w dobrach sobieńskich ziemi sanockiej na 4 wsie Przedzielnicę, Hubice, Grabownicę i Lacką Wolę w ziemi przemyskiej dopłacając księżnej 1000 zł. Ponadto zamienił on z księżną Jarochną kniaźstwo we wsi Uherce z dopłatą 700 grzywien za wsie Myczkowce, Olszanica i Stefkowa Wola. Te 3 wsie miały wrócić do Kmity dopiero po wypłaceniu księżnie, jej synowi Jaczkowi lub ich spadkobiercom 400 złotych. W latach 1496 – 1499 wieś Myczkowce dzierżawił szlachcic Andrzej Racławski ożeniony z Elżbieta, córką Mikołaja Tyrawskiego. Od 1500 r. Kmita wydzierżawił Myczkowce nowym dzierżawcom: szlacheckiemu małżeństwu Anna i Marcinowi Turskiemu. Odzyskał bowiem – po spłacie długu synowi ks. Jarochny – zastawione Myczkowce, Olszanicę i Stefkową. W 1515 r. Myczkowce ponownie wróciły do dóbr leskich Kmity Sobieńskiego. W latach 1518 – 19 Myczkowce wraz z innymi wsiami stanowiły własność Piotra i Stanisława Kmitów. W 1526 r. przy zapisie podatku podymnego źródła historyczne podają, iż wieś posiadała młyn i karczmę, podobnie jak Uherce. W 1530 r. w obu wsiach Myczkowce i Uherce wymienieni są popi, co oznacza, że w obu miejscowościach były cerkwie. W roku 1531 i 1536 źródła dwukrotnie podają, że Myczkowce i pobliskie Uherce rządziły się prawem wołoskim i posiadały dworzyszcza wołoskie („ville iuris valachici). Posiadały też 15 i ½ łana „areae valachicae, 2 młyny, 2 karczmy, 2 popów. W 1541 r. Piotr Kmita zapisał żonie swej Barbarze z Felsztyna, córce Jana Herburta 5000 złotych na dobrach Bachórz i przynależnych, Myczkowcach i innych wsiach w okolicy. Po Kmitach dobra te przeszły w posiadanie Herburtów, którzy wznieśli m.in. w Uhercach dwór obronny „Fortalitium. W 1885 r. – według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wieś należała do parafii rz. – kat. w Uhercach, posiadała cerkiew drewnianą i murowaną kaplicę gr. kat. należącą do parafii w Bóbrce. W dworze Wiktora Złockiego mieszkały 33 osoby, a w pozostałej części wsi 465. spośród 498 mieszkańców 156 było wyznania rzymsko – katolickiego, 291 grecko-katolickiego i 51 izraelitów wyznania mojżeszowego. D o dworu należało 301 morgów ziemi ornej, 16 – łąk i ogrodów, 31 - pastwisk, 365 – lasu. Wieś dysponowała 556 morgami roli ornej, 26 – łąk i ogrodów, 77 – pastwisk. Kaplicę mieszczącą obraz cierpiącego Zbawiciela wybudowała wieś ze składek w 1858 r. na pamiątkę zniesienia pańszczyzny (w 10 rocznicę). 1939 r. – San stał się linią graniczną z Niemcami, a Myczkowce (do 21 VI 1941 r.) znalazły się pod okupacją sowiecką. Rosjanie z tej granicznej miejscowości usunęli natychmiast inteligencję wywożąc potencjalnych przywódców w głąb ZSRR i wprowadzili swoje rządy. Okupacyjne władze radzieckie pozwoliły na dobre w miarę zaopatrzenie sklepu, aby stacjonujący za Sanem Niemcy mieli o nich dobrą opinię. Po zakończeniu okupacji hitlerowskiej - tuż po wyzwoleniu - doszło do bratobójczych napadów sotni UPA na tę miejscowość 28 VIII 1944 r. – banderowcy z UPA w czasie napadu na polskie zagrody zamordowali 4 osoby. 2 X 1945 r. – UPA zaatakowała zwiad konny 34 pp w pobliskiej Bereźnicy Niżnej i spaliła przy tym tę wieś. 3 X 1945 r. – w dniu następnym - podczas kolejnego napadu UPA na Myczkowce - nastąpiła pacyfikacja wsi, zamordowano 11 Polaków i podpalono ich domy. Spalono też pobliską Solinę mordując 15 Polaków. 7 X 1945 r. – w czasie trzeciego napadu UPA zamordowano kolejne 3 osoby i podpalono zabudowania zamieszkałe przez Polaków. 1956 – 1960 – wybudowano zaporę wodną na Sanie u stóp dawnego Grodziska i powstało Jezioro Myczkowieckie 1994 r. – „Caritas” Archidiecezji Rzeszowskiej przejęła byłe koszary po jednostce wojskowej i ośrodku wypoczynkowym rodzin wojskowych tworząc własny nowoczesny Ośrodek Wypoczynkowo – Rehabilitacyjny (380 miejsc) ze stadniną „Eden” (10 koni i kucyków dla dzieci), egzotycznymi ptakami, stołówką, salą taneczną, nowoczesną salą wykładową, kościołem, dużym terenem rekreacyjnym z placami zabaw, boiskami sportowymi itp. Szczególną atrakcją Ośrodka jest ujeżdżalnia koni stwarzająca możliwość nauki jazdy konnej, jazdy w terenie dla zaawansowanych, przejazdów bryczką lub powozem, a dla dzieci jazdy na kucyku. Zimą organizowane są konne kuligi (sanie 4-os. z doczepionymi sankami dla 6-os.) do przełomu Sanu w Zwierzyniu (1 godz. jazdy). 2003 r. – w Ośrodku „Caritas” powstał nowy kościół rzymsko-katolicki. Literatura: 1. Bieszczady – Przewodnik. Wydanie ósme aktualizowane. Pruszków 2002. 2. 7. Aleksander Fredro, „Trzy po trzy”. Pamiętnik. 3. Aleksander Fredro, Bajenda albo opowieść o Kamieniu nad Liskiem. 4. Adam Fastnacht, Słownik Historyczno-Geograficzny Ziemi Sanockiej w średniowieczu, część 1, Brzozów 1991; część 2, Brzozów –Wzdów - Rzeszów 1998 i cześć 3, Kraków 2002. 5. Stanisław Kłos, Bieszczady – przewodnik. Warszawa 1986. 6. Oskar Kolberg, Sanockie – Krośnieńskie cz. I. Dzieła Wszystkie t. 49. 7. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich..., T. 6 (1885). 8. Stanisław Kryciński, Cerkwie w Bieszczadach, Pruszków 1995. 9. Władysław Krygowski, Przewodnik Beskidy, Bieszczady i Pogórze, Warszawa 1975. 10. Władysław Krygowski, Przewodnik Przez przełęcze Bieszczadów samochodem i z plecakiem, Warszawa 1975. 11. Materiały szkoleniowe SKPB Warszawa pod red. Pawła Lubońskiego, Warszawa 1984 12. Jerzy Piórecki, Ogrody i parki województwa krośnieńskiego, Bolestraszyce 1998. 13. Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności cywilnej w Południowo-Wschodniej Polsce (1942 – 1947), Przemyśl 2001. Opracował Stanisław Orłowski
Pokaż obiekty z miejscowości Myczkowce
